Twierdza przygraniczna na Spiszu powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Stara Lubowla dziś należąca do Słowacji, była wówczas częścią królestwa węgierskiego. Gdy w roku 1412 król polski Władysław II Jagiełło udzielił pożyczki Zygmuntowi Luksemburskiemu, część ziemi spiskiej w tym zamek Lubowelski przekazane zostały polskiemu władcy. Był to zastaw pożyczonych 37 tys. kop groszy praskich, ekwiwalent siedmiu ton czystego srebra. Do czasu spłacenia pożyczki zastawione ziemie włączone zostały do Polski.
Zwiedzając zamek natknąłem się na cytat z XV wiecznego dokumentu.
My Zygmunt, z Bożej łaski krył Rzymu, ..., oraz król Węgier, Czech ..., potwierdzamy ..., że ... od najjaśniejszego księcia Władysława, króla polskiego, ... trzydzieści siedem tysięcy kop szerokich groszy nowych monet wybitych w Czechach dobrej sprawiedliwej wagi dostali i faktycznie przyjęli, a tego pana Władysława, króla polskiego, ... chcemy zapewnić o zwrocie tych pieniędzy i ... zapewnić o spłaceniu. Dlatego jemu i jego zastępcom, ... dajemy ziemie tj. nasz zamek Stara Lubowna z miasteczkiem, oraz miasteczko Podoliniec z twierdzą i należącymi do nich wsiami, jak też z poniższymi (czternastoma) miastami i miasteczkami leżącymi na naszym obszarze Spisz w diecezji Ostrzyhomskiej. Owe wspomniane ziemie, zamki i miasteczka miasta i wsie pan Władysław, król Polski jego następcy, ... będą trzymać, posiadać i mieć dywidendy, dopóki jemu, lub jego następcom, ... nie zapłacimy my albo nasi następcy ... trzydzieści siedem tysięcy kop szerokich groszy nowych czeskich dobrej sprawiedliwej wagi albo kwotę w złocie lub srebrze.
Podpisane w Zagrzebiu ... Roku Pańskiego 1412
Od roku 1412 zamek Lubowelski był siedzibą polskich starostów, najznakomitszą panującą tu rodziną byli Lubomirscy. Starostowie zarządzali nie tylko warownią, ale również szesnastoma okolicznymi miastami. Na zamku gościli polscy królowie Władysław II Jagiełło, Jan I Olbracht, Jan II Kazimierz i powracający po bitwie pod Wiedniem Jan III Sobieski. Zaciągniętej w 1412 pożyczki nigdy nie spłacono, mimo to w 1772 roku zamek przeszedł we władanie Węgrów. Była to konsekwencja pierwszego rozbioru Polski. Tak zakończył się trwający 360 lat, polski zarząd na zastawionym obszarze na Spiszu.
Na zamku Lubowelskim przez 6 lat przechowywano przywiezione z Wawelu Polskie Klejnoty Koronne. Przetransportowano je tu w roku 1655 w obawie przed grabieżą Szwedów, którzy zalali Polskę w okresie potopu. Dziś na zamku w Lubowla wystawiona jest replika tych klejnotów, korona Bolesława Chrobrego, berło i jabłko koronacyjne. Wykonane ze szczerego złota oryginały używane przy koronacji polskich królów w latach 1320-1764 nie przetrwały do naszych czasów. Zrabowane w 1794 roku ze skarbca na Wawelu przez wojska pruskie zostały przetopione w 1811 roku na rozkaz króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III.
Po przejęciu zamku przez Węgrów stracił on swe znaczenie i zaczął popadać w ruinę. Pierwszym prywatnym właścicielem był węgierski szlachcic Jerzy Raisz, drugim i zarazem ostatnim polska rodzina magnatów Zamoyskich. W ich rękach zamek Lubowelski pozostawał w latach 1882 - 1945, kiedy to posiadłość przejęły władze komunistycznej Czechosłowacji.
